Kunstconsult in Gemeentemuseum Den Haag: Tentoonstelling Art Nouveau in Nederland

Geplaatst op 26 april 2018

Niet voor niets vroeg het Gemeentemuseum of Kunstconsult twee Purmerendse Art Nouveau plastieken wilde uitlenen. Deze bijzondere plastieken, de Javaanse hofdanser van Carel Wirtz en de Knielende Javaanse jongen van August Falise, zijn fraaie voorbeelden van de invloed van de Indonesische kunst en cultuur op de Nederlandse Art Nouveau. Het zijn treffende illustraties van het ‘Verlangen naar het Oosten’, een belangrijk thema in de tentoonstelling Art Nouveau in Nederland.

Purmerendse Art Nouveau

De Javaanse hofdanser van Carel Wirtz en de Knielende Javaanse jongen van August Falise uit de verkoopcollectie van Kunstconsult vormen een mooie afspiegeling van de Purmerendse Art Nouveau. Aan het begin van de 20ste eeuw was Purmerend een belangrijk centrum van Art Nouveau-aardewerk. Een van de meest prominente fabrieken was N.V. Plateelbakkerij Haga. Gerenommeerde kunstenaars ontwierpen kleine plastieken voor deze aardewerkfabriek. Artistiek gezien waren deze producten een groot succes. In commercieel opzicht was Haga minder succesvol: na drie jaar ging de fabriek failliet. De plastieken van Haga zijn hierdoor zeldzaam en vormen een unieke groep binnen de Nederlandse Art Nouveau-keramiek.

 

N.V. Plateelbakkerij Haga

N.V. Plateelbakkerij Haga ontstond in 1904 toen Plateelbakkerij Wed. N.S.A. Brantjes & Co. in Purmerend werd overgenomen door N.V. Terracotta- en Aardewerkfabriek Haga uit Den Haag. Haga vestigde zich in het oude bedrijfspand van Brantjes en kenmerkte zich in zijn korte bestaan door een diverse productie.

 

Plastieken van Haga

Naast sieraardewerk en tegeltableaus werden namelijk ook geometrisch gedecoreerde serviezen en kleine plastieken vervaardigd. Vooral deze laatste groep, de plastieken, is bijzonder binnen de productie van Haga. Nergens anders werd dit type keramiek met zo'n diversiteit aan modellen en zo’n keur aan kunstenaars gemaakt. Tot de ontwerpers behoorden gerenommeerde beeldhouwers en sierkunstenaars als Chris van der Hoef, Johan Altorf, Henri Teixeira de Mattos, Meine Huisinga, August Falise, Toon Dupuis en Carel Wirtz. Elke kunstenaar kon bij het ontwerpen van de plastieken zijn eigen stijl tot uiting brengen.

Inspiratie uit exotische landen

Veel kunstenaars waren tegen het einde van de 19de eeuw overtuigd van het idee dat een nieuwe vormentaal nodig was. Ze wilden zich afzetten tegen de vaak zwakke vormgeving van producten die als gevolg van de industriële revolutie massaal gemaakt konden worden. Ook wilden zij zich losmaken van de gewoonte om historische stijlen uit het verleden na te volgen.

Zoekend naar een nieuwe, eigentijdse stijl, lieten kunstenaars zich onder andere inspireren door kunst uit exotische landen. Door de openstelling van Japan voor de handel in de jaren 1854 tot 1865 sijpelde in de daaropvolgende decennia vernieuwing door in de Europese kunst. Ook in Nederland was sprake van Japonisme. Hiernaast was Nederland direct verbonden met het Oosten via Nederlands-Indië.

 

Javaanse hofdanser

Na 1900 bezochten Javaanse dansgezelschappen Nederland om onder andere voor de koninklijke familie op te treden. Misschien dat deze dansers beeldhouwer Carel Wirtz inspireerden tot het ontwerpen van een plastiek van een Javaanse hofdanser voor Haga.


Dit bijzondere plastiek verbeeldt een danser in een traditionele Javaanse danshouding, herkenbaar door de sierlijke, expressieve handbewegingen en de beheerste uitdrukking van het gezicht. De danser wordt gesierd door een hoofdtooi en draagt rijk gedecoreerde kleding in prachtige kleuren. Er zijn verscheidene exemplaren van dit model bewaard gebleven, die onderling verschillen qua decoratie en kleur. Het afgebeelde exemplaar bevindt zich in de verkoopcollectie van Kunstconsult.

 

Nederlands exotisme

Ook gerenommeerd beeldhouwer August Falise werd geïnspireerd door de Javaanse cultuur. Tussen 1904 en 1907 ontwierp Falise voor Haga een plastiek van een knielende Javaanse jongen, een fraai voorbeeld van Nederlands exotisme. Falise heeft de serene biddende jongen een Javaans uiterlijk gegeven door een met stippen gedecoreerde tulband en lendendoek.

 

Tentoonstelling

De Javaanse hofdanser van C. Wirtz en de Knielende Javaanse jongen van August Falise behoren tot de handelscollectie van Kunstconsult en zijn voor de tentoonstelling Art Nouveau 
in Nederland tijdelijk uitgeleend aan het Gemeentemuseum. 

Art Nouveau in Nederland, Gemeentemuseum Den Haag, 21 april t/m
 28 oktober 2018.

 

Te koop

Bekijk de collectiepagina voor verkoopinformatie over de plastieken van Haga - waaronder ook de hieronder afgebeelde Naakte jongen met kikker van Toon Dupuis - en andere Art Nouveau-objecten.

 

Verder lezen

Een uitgebreid artikel over de Purmerendse Art Nouveau-plastieken van Plateelbakkerij Haga is verschenen in Art Deco Magazine nr. 17. Dit zomernummer 2018 bevat een rijk geïllustreerde Art Nouveau special van 30 pagina's. Bestel een exemplaar!

Foto's: Albertine Dijkema en Erik Rijper

 

© Kunstconsult – 20th century art | objects

Citeren uit deze tekst is uitsluitend toegestaan met bronvermelding en met een link naar deze pagina.