De J.W.N. van Achterbergh collectie: Naoorlogse Keramisten – deel 1

Familiecollectie

Jacob Willem Nicolaas van Achterbergh (1928 – 2009) kreeg zijn culturele belangstelling en verzameldrang met de paplepel ingegoten. In het bijzonder zijn kennis van keramiek had een oorsprong in de grote verzameling die zijn vader had opgebouwd. Naast Spaanse en Italiaanse majolica had J.W.N. van Achterbergh senior ook op grote schaal tegels verzameld, net als ook diens vader. Eind jaren 50 nam de derde generatie Van Achterbergh gaandeweg het beheer van deze familiecollectie op zich. In 1958 gaf hij de tegelcollectie in bruikleen aan Keramiekmuseum Princessehof, waardoor hij zich kon richten op het verzamelen van een eigen collectie keramiek.

Collectie hedendaagse keramiek

De kennis van het materiaal, de geschiedenis en de vormgeving van oude keramische werken die hij opdeed met de familiecollectie, bleek een uitstekende basis voor Van Achterbergh om hedendaagse keramiek te verzamelen. De banden die zijn vader had met Jaap Bastert, conservator van Museum Boijmans Van Beuningen, zorgden voor een goede relatie met het Rotterdamse museum. Het was Bernadine de Neeve, Basterts opvolger, die de verzamelaar voorstelde aan Toos van ’t Hoff, eigenares van de Rotterdamse galerie Int Constigh Werck. Van Achterbergh kocht hier de eerste hedendaagse stukken keramiek voor zijn collectie. Tijdens een expositie georganiseerd door Van ‘t Hoff kwam hij in aanraking met het werk van onder andere Jan van der Vaart en Johan van Loon. Ook zag hij hier voor het eerst het werk van de kunstenaars van de Experimentele Afdeling van de Porceleyne Fles in Delft, dat vanaf de oprichting werd gepromoot door Van ‘t Hoff.

Experimentele Afdeling van de Porceleyne Fles

De objecten vervaardigd door de keramisten van de Experimentele Afdeling van de Porceleyne Fles hadden een grote aantrekkingskracht op Van Achterbergh. Deze afdeling bestond uit een door Dr. Th. Dobbelman samengesteld team van zijn meest getalenteerde leerlingen, en was bedoeld voor het vervaardigen van unica-aardewerk. Onder andere Lies Cosijn, Harriët Sielcken en Adriek Westenenk waren succesvol op de afdeling. In plaats van een gietprocedé, grepen de keramisten van de Experimentele Afdeling terug naar oudere technieken zoals het handdraaien van vormen. Objecten werden met engobe gedecoreerd, waarbij de tekening in de sliblaag werd gekrast. Onder andere Lies Cosijn paste deze ‘sgrafitto’ techniek toe. Van Achterbergh rekende haar tot de absolute top en bleef tot in de jaren 90 werken van haar verwerven.

1959 Pottenkijker 1969

De expertise op het gebied van hedendaagse keramiek was in die tijd schaars; Van Achterbergh was een van de eersten die als een connaisseur kon worden beschouwd. In 1969 opende zijn eerste tentoonstelling in Museum Boijmans Van Beuningen: 1959 Pottenkijker 1969. Ceramische Hoogtepunten Nederland. Op de tentoonstelling was zijn hele verzameling hedendaagse Nederlandse keramiek te zien, bestaande uit 412 objecten. Etie van Rees was in deze expositie goed vertegenwoordigd. Zij stond eind jaren 60 hoog bij Van Achterbergh in het vaandel. Hij was een liefhebber van de figuratieve keramiek van zowel Van Rees als Hans de Jong. Ook van kunstenaarspaar Jan de Rooden en Johnny Rolf kocht hij doorlopend nieuw werk. De keramische sculptuur ‘Libelle’ van De Rooden besloot hij bij verwerving om te dopen tot ‘Euromast’; deze bevindt zich nu in de verkoopcollectie van Kunstconsult. Vanaf de jaren 80 en 90 schafte hij ook werken aan van Babs Haenen, een leerling van Jan van der Vaart op de Gerrit Rietveld Academie. Van Achterbergh volgde en steunde Haenen sinds de tentoonstelling van haar afstudeerwerk en droeg regelmatig titels aan voor haar werken.

Vraagbaak van naoorlogse keramiek

Van Achterbergh werkte waar hij kon mee aan tentoonstellingen in de vorm van bruiklenen of publicaties. Naast dat hij een vraagbaak vormde voor het vakgebied, zagen keramisten hem ook als een vertrouweling. De kunstenaars die hij van meet af aan heeft gesteund en een podium heeft geboden, worden vandaag de dag gezien als belangrijke figuren binnen de naoorlogse keramiek.

Meer informatie

Een aantal werken uit de collectie van J.W.N. van Achterbergh zijn tot en met 30 december te zien in de verkoopexpositie Naoorlogse Keramisten bij Kunstconsult in Amstelveen. Bekijk de collectiepagina voor een voorproefje van de tentoonstelling. In een serie blogs belichten we thema’s uit de expositie. Dit is deel 1: de J.W.N. van Achterbergh collectie.

Tekst: Zaida Bouwmeester

Foto’s: Noortje Remmerswaal

Voor deze tekst is onder meer gebruik gemaakt van: M. Brouwer en M. van Dam, 'J.W.N. van Achterbergh. Een gedreven verzamelaar. Over leven en werk van J.W.N. van Achterbergh', FortMedia uitgeverij, 2012.

© Kunstconsult – 20th century art | objects 

Citeren uit deze tekst is uitsluitend toegestaan met bronvermelding en met een link naar deze pagina.