Dansk Stil Møbel: Made in Holland

De meubelfabriek annex stoffeerderij van Jacobus van den Bovenkamp en zijn zwager Sieuwert de Boer dateert van vlak na de Tweede Wereldoorlog. Vanaf eind 1946 is het bedrijf aan de 2e Loswal 16 in Hilversum actief met de productie van fauteuils, banken en salontafels. Na circa 15 jaar productie besluit Van den Bovenkamp een ommezwaai te maken in zijn assortiment. Hij heeft het plan opgevat om voortaan ‘verantwoord’ modern meubilair seriematig te gaan fabriceren.

Ontwerpersduo Madsen en Schubell

Geïnspireerd door het succes van Scandinavische meubelontwerpen, valt begin jaren 60 het besluit om voortaan design in licentie te vervaardigen. Hiertoe wordt contact opgenomen met het Deense ontwerpersduo Madsen en Schubell. De in Ringe geboren Aksel Bender Madsen (1916-2000), opgeleid aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten, is in Scandinavië al sinds de jaren 50 een begrip. Deze vormgever en docent werkt zelfs een periode samen met de befaamde architect en ontwerper Arne Jacobsen. Na gesprekken komt het tot een samenwerking in de vorm van een licentieovereenkomst. In het contract staan zaken beschreven als de duur van de overeenkomst, aansprakelijkheid, garanties en de vergoeding verbonden aan het gebruiksrecht. Het intellectuele eigendom blijft bij ontwerper Madsen berusten.

Uitbreiding fabriek

Kennelijk gaan de zaken voorspoedig, want eind oktober 1966 dient de directie van Van den Bovenkamp bij het college van B & W van Hilversum een verzoek in tot wijziging en uitbreiding van de bestaande fabriek. Plaatselijk architect Breebaard dient de aanvraag in. De bouwtekeningen laten een aanzienlijke schaalvergroting zien. In de nieuwe opzet wordt zowel de meubelmakerij als de stoffeerderij flink uitgebreid. Ook is er ruimte gereserveerd voor een toonkamer van 15 x 37,5 meter voor importmeubelen uit Finland en Noorwegen.

Teak en palissander

Van den Bovenkamp gaat voortvarend te werk. De productie bestaat uit ambachtelijk gefabriceerde zitmeubels met een functionele, eigentijdse uitstraling. Veel Scandinavisch meubilair wordt in die periode vervaardigd in hout; aanvankelijk in eiken, teak en later palissander. Opmerkelijk in emancipatorisch opzicht is het verschil in rughoogte van de fauteuil; leverbaar in een heren- en damesuitvoering. Het frame van de fauteuils en banken van Van den Bovenkamp is vervaardigd van massief teak. Teakhout is al vettig van zichzelf; oliën is daarom niet aan te raden. De kans is namelijk groot dat de olie een filmlaagje achterlaat, omdat de aangebrachte vloeistof niet intrekt. Bovendien wordt de kleur van het hout donker door gebruik van meubelolie. Palissander is net als teak een tropische houtsoort, echter zwaarder en harder. De kleurvariaties zijn groter, van lichtbruin, soms met oranje partijen, tot rood- en donkerbruin. Bovendien kenmerkt deze houtsoort zich vaak door een specifieke adertekening.

Interieurspecialisten

De namen die Madsen aan de afzonderlijke fauteuils en banken geeft zijn vaak ontleend aan vrouwen: Birthe, Tove, Tora. Met enige regelmaat adverteert Van den Bovenkamp in landelijke dagbladen. De verkoop aan de consument verloopt, behalve vanuit de eigen showroom, via een fijnmazig net van interieurspecialisten. De fabricage geschiedt volgens een productielijn. Vandaar dat de koper vier tot zes weken op zijn bestelling moet wachten. Uit voorraad leverbaar is niet mogelijk, of het moet om een toonkamermodel gaan. Van de ruim 4000 geregistreerde Nederlandse woninginrichtingen selecteert Van den Bovenkamp er 111 en benoemt ze tot official dealer. Van den Bovenkamp’s meubilair is duidelijk herkenbaar, niet alleen vanwege de stijl, maar ook omdat de maker zijn logo, bestaande uit de letter B, aanbrengt. De firma is een aantal jaren met een stand aanwezig op de Utrechtse Meubelbeurs.

Meubelstoffen van De Ploeg

De meubelstoffen betrekt Van den Bovenkamp veelal van de firma De Ploeg uit Bergeyk. Die stoffencollectie wordt vormgegeven door huisontwerper Nico Daalder. Bijvoorbeeld de geweven wollen meubelstoffen ‘Octavia’ of ‘Rhea’ in talloze kleurschakeringen, of de bouclé stoffen vanwege hun duurzaamheid.
De Hilversumse fabriek draait medio jaren zestig op volle toeren. Op dat moment zijn er circa veertig medewerkers werkzaam. Eind jaren zestig is het ‘nieuwe’ van de vormgeving uit Scandinavië echter alweer passé. Moderne materialen zoals kunststof (ABS) doen hun intrede en met name Italiaanse vormgevers experimenteren met deze glanzende, ondoordringbare materie.

Liquidatie

De bloeitijd met Dansk Stil Møbel duurt uiteindelijk nog geen decennium. Fabrikanten zoals Van den Bovenkamp blijken niet in staat tijdig de bakens te verzetten. Het is financieel nagenoeg onmogelijk om een hele productielijn, die toegespitst is op de levering van gestoffeerde meubels met een houten onderstel, om te bouwen. Slechts enkele Nederlandse fabrikanten lukt het, soms betekent het tijdelijk uitstel. De bekende firma Gispen bijvoorbeeld mikt niet langer op de particuliere markt maar schakelt over op kantoormeubilair. Collega’s zoals Artifort en Gelderland weten bekende ontwerpers, zoals Pierre Paulin of Jan des Bouvrie aan zich te binden.
De directie van Van den Bovenkamp besluit tot liquidatie over te gaan. Fabriek en opstallen worden verkocht. Initiatiefnemer en mededirecteur Van den Bovenkamp vertrekt naar Spanje.

Bekijk onze Mid-Century Modern meubels op de collectiepagina, waaronder een teak herenfauteuil ontworpen door Aksel Bender Madsen voor Van den Bovenkamp.

Tekst: Arno Weltens, historische afbeeldingen: particuliere collectie.