Geslaagd Glasschool experiment: Copier, Valkema en de onbekende leerling

De prachtige decoraties op de lamp, bestaande uit tekens van de dierenriem, bleken – grotendeels – te zijn ontworpen door Sybren Valkema. Hij was docent esthetische vormgeving aan de School voor Glasversiering en -veredeling Leerdam, die in 1943 als aparte afdeling naast de in 1940 door Copier opgerichte Glasschool tot stand kwam.
Hier bekwaamden leerlingen van de opleiding zich in glasdecoratietechnieken als graveren, slijpen, schilderen, etsen en zandstralen maar kwam ook het ontwerpproces centraal te staan. De hereniging van de lamp en de ontwerptekeningen geeft een uniek inzicht in hoe daarbij te werk werd gegaan.

Sterrenbeelden van Sybren Valkema

In de beginjaren van De Glasschool pasten de leerlingen decoratieontwerpen van Copier toe op bestaande objecten om zo hun vaardigheden te ontwikkelen. Vanaf 1946 werden ook de ontwerptekeningen van Sybren Valkema uitgevoerd.
De figuren en sterren op de lamp zijn door middel van de zandstraaltechniek aangebracht in het geel omvangen glas. De uitvoering van een ontwerp verschilde bij De Glasschool per leerling.
Copier beschreef dat sommige leerlingen graag vele stukken achter elkaar wilden maken met hetzelfde ontwerp, terwijl anderen het na een stuk wel welletjes vonden. Opvallend aan de lamp is dat het sterrenbeeld tweelingen op de lamp af- wijkt van wat op de ontwerptekening van Valkema te zien is. Dit zou wellicht een eigen ontwerp van een leerling kunnen zijn, of een ontwerptekening van een andere docent zoals Floris Meydam.

Verlichte reliëfdecoraties

Wat verder bijzonder is aan dit Glasschool-object is het draagvlak: een lampschaal. De leerlingen decoreerden namelijk vooral dikwandige, blanke vazen en sierschalen. Dat de decoraties op de lamp volmaakt tot hun recht komen valt goed te verklaren. De vorm van de lampschaal komt sterk overeen met die van de sierschaal waarvoor de ontwerptekeningen oorspronkelijk lijken te zijn bedoeld. Doordat het glas van binnenuit wordt aangeschenen, lichten de in het blanke glas uitgespaarde reliëfdecoraties betoverend op te midden van het omringende gele vlak.

Lampontwerp van Copier

De lamp zelf vertoont grote overeenkomsten met de lampen die Copier ontwierp voor Glas- fabriek Leerdam. De sierlijke glazen knop aan de onderkant keert terug in veel van zijn lamp- ontwerpen uit de jaren 50. Vaak zaten hier nog veel andere ornamentele elementen bij. Voor de sterrenbeeldlamp is er echter minder constructief ornament, de aandacht wordt volledig getrokken naar de prachtig aangebrachte voorstellingen van de ram, stier en tweelingen.

Uniek object

Dit alles maakt de Glasschool-lamp van Kunstconsult een uniek object dat goed demonstreert hoe de leerlingen van de Glasschool leerden glas te versieren en veredelen. Van Valkema’s dierenriem bleven elf van de twaalf sterrenbeeld- ontwerpen bewaard (het vel met de Libra, de weegschaal, mist).

Nu rijst natuurlijk de vraag of er naast deze unieke lamp met drie sterrenbeelden ooit nóg drie lampen waren die de dierenriem completeerden. Door de experimentele omgeving waarin de lamp tot stand kwam zullen we daar waarschijnlijk nooit achter komen. Wat we wel weten is dat de eerste eigenaar deze lamp destijds rechtstreeks bij de Glasfabriek kocht.

Wandlampje met decor van Willem Heesen

Uit dezelfde bron verwierf Kunstconsult ook een okerkleurig glazen wandlampje, met een reliëf van een dansende vrouwfiguur. Ook dit lampje werd door de vorige eigenaar decennia geleden rechtstreeks bij Glasfabriek Leerdam aangeschaft. ‘Ik kon me toch niet inhouden’, schreef Laurens Geurtz, die na het zien van dit object nog wat dieper de archieven ingedoken was, en met succes. De afbeelding bleek een fragment uit een omvangrijker decor van Willem Heesen, het product zo goed als zeker ook van de Glasschool.

Tekst: Laura van Heeswijk

Foto’s: Erik Rijper, Noortje Remmerswaal

© Kunstconsult – 20th century art | objects

Citeren uit deze tekst is uitsluitend toegestaan met bronvermelding en met een link naar deze pagina.